Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος βοτανολόγος ή επιστήμονας για να θέλει να μάθει τα βασικά μέρη των φυτών και τον σκοπό τους. Τα φύλλα φωτοσυνθέτουν, τα άνθη δίνουν τους καρπούς των φυτών, οι ρίζες απορροφούν το νερό και τα θρεπτικά συστατικά από το έδαφος. Αλλά τι είναι ακριβώς οι οφθαλμοί που σχηματίζονται κατα την ανάπτυξη των φυτών;
Οι οφθαλμοί των φυτών είναι, στην ουσία, ο προάγγελος και ο πρόδρομος που θα οδηγήσει αργότερα στα βλαστικά και αναπαραγωγικά μέρη του φυτού. Από τον οφθαλμό θα προκύψει αργότερα το άνθος ή το βλαστικό τμήμα, αναλόγως αν αυτός είναι ανθοφόρος ή βλαστοφόρος. Τώρα, πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε αν ένας οφθαλμός είναι ανθοφόρος ή βλαστοφόρος; Αυτό μπορεί να είναι λίγο πολύπλοκο. Διαβάστε παρακάτω περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πώς μπορείτε να ξεχωρίσετε τους ανθοφόρους από τους βλαστοφόρους οφθαλμούς.
Τι είναι ο οφθαλμός των φυτών;
Οι περισσότεροι από εμάς σίγουρα τους έχουμε παρατηρήσει, κυρίως στα οπωροφόρα δέντρα μας. Τους βλέπουμε να «φουσκώνουν» διακριτικά στις αρχές της άνοιξης, λίγο πριν ανοίξουν. Οι οφθαλμοί σχηματίζονται και στα ποώδη ετήσια φυτά και στα ξυλώδη πολυετή φυτά, και από αυτούς αναπτύσσεται είτε η νέα βλάστηση, είτε τα αναπαραγωγικά μέρη του φυτού, τα άνθη.
Οι οφθαλμοί διαιρούνται με πολλούς τρόπους και με διάφορα κριτήρια, όπως τη θέση τους πάνω στο φυτό, τη διάταξή τους, το άν είναι κοιμώμενοι, την παρουσία ή απουσία λεπιών, αλλά η κύρια διάκριση είναι στο αν θα δώσουν άνθη ή βλαστούς.
Οι οφθαλμοί των φυτών είναι μια πρώτη ένδειξη που θα δείξει πώς θα εξελιχθεί η ανάπτυξη του φυτού τη νέα σεζόν και σε πολλές καλλιέργειες οπωροφόρων δέντρων μας βοηθάνε να κάνουμε ένα σωστό κλάδεμα καρποφορίας. Ίσως είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς αν ένας οφθαλμός θα δώσει άνθος ή βλαστό, αλλά μπορούμε να πάρουμε μια πρώτη ιδέα παρατηρώντας τη θέση τους πάνω στο φυτό. Οι ανθοφόροι οφθαλμοί δεν βρίσκονται, συνήθως, στο στέλεχος ή στους κύριους βραχίονες των φυτών, αν και υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις, στις οποίες αυτό ισχύει.
Οι περισσότεροι ανθοφόροι οφθαλμοί βρίσκονται στο άκρο των κλάδων και των βλαστών ή στους ανθικούς βλαστούς (πχ στους βολβούς) και γίνονται πιο εύκολα αντιληπτοί. Τέτοιοι οφθαλμοί βρίσκονται στην κορυφή των βλαστών (επάκριοι οφθαλμοί), ενώ αυτοί που βρίσκονται στις μασχάλες των φύλλων (το σημειο που ενώνεται ο μίσχος του φύλλου με το βλαστό) ονομάζονται μασχαλιαίοι οφθαλμοί και μπορούν να είναι είτε βλαστοφόροι (κυρίως αυτό), είτε ανθοφόροι. Επίσης, υπάρχουν οφθαλμοί που σχηματίζονται τυχαία ως αποτέλεσμα τραυματισμών στους ιστούς των φυτών (τυχαίοι ή επιγενείς οφθαλμοί). Αυτοί οι οφθαλμοί είναι βλαστοφόροι και μας βοηθούν να πολλαπλασιάσουμε τα φυτά μας με μοσχεύματα.
Πολλοί οφθαλμοί των δέντρων και των πολυετών φυτών απαιτούν μια περίοδο έκθεσης σε ψυχρές συνθήκες για να ανοίξουν και να βλαστήσουν. Πρόκειται για μια περίοδο ληθάργου κατά την οποία είναι ανθεκτικοί στο κρύο και στον παγετό. Μόλις ο καιρός ζεστάνει την άνοιξη, ο λήθαργος αυτών των οφθαλμών σπάει και αρχίζουν να αναπτύσσονται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, και όσο είναι ακόμα ευαίσθητοι, κινδυνεύουν αν εμφανιστεί ένας ξαφνικός παγετός.
Πώς ξεχωρίζουμε τους ανθοφόρους από τους βλαστοφόρους οφθαλμούς;
Στα ξυλώδη φυτά, οι οφθαλμοί προστατεύονται από τροποποιημένα φύλλα, τα λέπια,που τους βοηθούν να προφυλάσσονται από τις ακραίες συνθήκες του περιβάλλοντος. Τα ετήσια και τα ποώδη πολυετή φυτά αναπτύσσουν γυμνούς οφθαλμούς, οι οποίοι είναι πολύ πιο ευαίσθητοι στις ακραίες καιρικές συνθήκες, οι οποίοι θα είναι μαλακοί στην υφή σε σχέση με τους βλαστοφόρους.
Είναι ενδιαφέρον ότι ένας ανθοφόρος οφθαλμός είναι στην πραγματικότητα ένα τροποποιημένο φύλλο. Ορισμένοι από αυτούς θα δώσουν και τους καρπούς του φυτού, καθώς δε θα γονιμοποιηθούν όλα τα άνθη, ή δε θα είναι όλα ικανά να εξελιχθούν σε καρπούς. Υπάρχουν και οι μικτοί ανθοφόροι οφθαλμοί που δίνουν βλαστούς με φύλλα και άνθη.
Συνοψίζοντας, οι ανθοφόροι οφθαλμοί είναι πιο μαλακοί, πιο λεπτοί και λιγότερο μυτεροί από τα από τους βλαστοφόρους οφθαλμούς μορφολογικά.
Πρόσθετες πληροφορίες για τους οφθαλμούς των φυτών
Οι οφθαλμοί των φυτών σχηματίζονται από το μεριστωματικό ιστό του φυτού.Αυτός είναι το μέρος του φυτού που περιέχει τα αδιαφοροποίητα μεριστωματικά κύτταρα. Τα κύτταρα μέσα στους οφθαλμούς είναι έτοιμα για ταχεία κυτταρική διαίρεση και επιμήκυση, δράσεις που τροφοδοτούν την ανάπτυξη των διάφορων τμημάτων του φυτού.
Οι περισσότεροι οφθαλμοί σχηματίζονται στο τέλος του καλοκαιριού ή το φθινόπωρο. Παραμένουν μικροί και προστατεύονται προσκολλημένοι στο φυτό με ειδικό προστατευτικό κάλυμμα και λέπια. Την άνοιξη, όταν αρχίζει να ρέει ο φυτικός χυμός στα αγγεία του φυτού, οι οφθαλμοί αρχίζουν να διογκώνονται και να φουσκώνουν αισθητά σπάζοντας ταυτόχρονα και ο λήθαργός τους. Αρχίζουν να μοιάζουν περισσότερο με κουκούλια, μέσα στα οποία κάτι καινούργιο παίρνει μορφή και περιμένει να εμφανιστεί.
Μια πληροφορία που ίσως δεν γνωρίζετε είναι πως κάποιοι από αυτούς τους οφθαλμούς είναι το βρώσιμο τμήμα πολλών λαχανικών. Το λάχανο και το μαρούλιείναι στην ουσία μεγάλοι και ανεπτυγμένοι επάκριοι οφθαλμοί. Οι μασχαλιαίοι οφθαλμοίείναι το βρώσιμο μέρος στα λαχανάκια Βρυξελλών. Το μπρόκολο, το κουνουπίδι και η αγκινάρα είναι άλλα παραδείγματα βρώσιμων οφθαλμών.
Κείμενο – Απόδοση Θανάσης Αργυρόπουλος
